Gerrit of Geraldo Braamcamp (Amsterdam, 18 november 1699 – Amsterdam, 17 juni 1771) was een succesvolle destillateur, houthandelaar en kunstverzamelaar. Hij behoorde tot de invloedrijkste kooplieden van Amsterdam en bouwde een handelsimperium op met een houthandel en scheepstimmerwerf op het einde van de Hoogte Kadijk, tegenover de VOC op Oostenburg.

De katholieke Braamcamp verzamelde in dertig jaar een belangrijke collectie 380 werken van 17e-eeuwse hollandse schilderijen.^[2] Slechts enkele werken bevinden zich tegenwoordig nog in Nederlandse musea.^[3][4]

Biografie

De familie Braamcamp komt uit Rijssen. Zijn vader Jan of Johannes (1671-1713) was in 1699 in een Amsterdamse schuilkerk getrouwd met Hendrina van Beeck (-1721), een weduwe van een wijnkoper, met een winkel op de N.Z. Achterburgwal, nu de Spuistraat.^[5] Daar, schuinachter het stadhuis, groeide Gerrit op tussen de fusten en wijnvaten. Toen zijn moeder, een dochter van Gerrit P. van Beeck, een huistimmerman en in 1669 getrouwd met de schatrijke Agatha Bijl, stierf, werd Gerrit verantwoordelijk voor de opvoeding van twee broers tot ze 25 waren; de 16-jarige Dirk deed zijn opleiding in Lissabon en moest die afmaken. (Dat was al in 1717 bij testament uitdrukkelijk bepaald.) 

Bij zijn huwelijk in 1727 met Elisabeth Klumper, de dochter van een ijzerhandelaar, woonde Gerrit op de Herengracht.^[6] Het echtpaar trouwde in de Engelse kerk en kreeg twee kinderen die zijn gedoopt in de Mozes- en Aaronkerk, maar niet oud werden. Gerrit was lid van het wijnkopersgilde in de Koestraat; zijn schrandere broer Rutger ook wel Rodrigo (1705-1782) was tapper in de Zoutsteeg tussen de Nieuwendijk en het Damrak, waar de portwijn werd verkocht^[7] waar zich ook een herberg bevond en Gerrit in 1733 kantoor hield.¹ Rutger werd lid van het kuipersgilde in de Barndesteeg bij de Nieuwmarkt. Zijn broers Dirk (1701-1755) en Herman (1709-1775) woonden in Lissabon en zullen de wijn en port hebben verstuurd.^[8] Zijn boekhouder was Jan Sinkel, tevens bekend als vertaler Frans en Italiaans.

In 1736 begon Gerrit een houthandel aan het einde van de Nieuwe Vaart, genaamd ‘t Klaverblad; hij had daarvoor een contract gesloten met vier Amsterdammers. In de zomer van 1737 woonde hij op de Plantage tegenover de Stadsherberg, nu het verzorgingstehuis St Jacob. In 1739 trouwde het personeelslid, de mooie Geertrui Springer, met de Italiaanse markies Bartholomeus de Andrioli en verhuisde naar het fraai gelegen Huis te Vogelenzang.

In oktober 1742 stierf zijn vrouw, die in de Nieuwe kerk werd begraven. Het was een kostbare begrafenis en de klok werd naar katholiek gebruik twee uur geluid. Braamcamp woonde inmiddels aan de IJ-gracht (bij de Foeliestraat) om een oogje in het zeil te houden op zijn schepen. In 1748 hield hij op met de houthandel en richtte zich op zijn verzameling en begon met bankieren.

Vanaf november 1749 bewoonde/huurde hij het zuidelijke gedeelte van het Trippenhuis waar hij zijn kunstcollectie onderbracht.^[9] De andere helft werd verhuurd aan de VOC-kamer van Zeeland. Beneden bij de binnenplaats zat een suppoost.^[10] Hij bezat toen al volgens Sinkel een bijzondere klok, in 1738 ontworpen door Charles Clay, met in een kast daaronder een orgel, waarvoor G.F. Händel de muziek componeerde.² Inwonend was zijn 6-jarige Portugese neefje Gerardo Wenceslau Braamcamp, die naar Holland was gekomen om de taal te leren.¹  Hij liet zich assisteren door de houtkoper Engel Sam, die kopien van zijn schilderijen tekende.

In 1755 kocht hij het naastgelegen woonhuis op de Kloveniersburgwal voor 22.600 gulden van de erfgenaam van Tymen Jacobsz. Hinlopen.^[11] Hij kreeg in datzelfde jaar bezoek van Frederik de Grote, die incognito door Holland reisde en schilderijen verzamelde voor zijn onderkomen in Potsdam, maar bij Isaac de Pinto op bezoek ging om zich te laten bijpraten over economische politiek en het lenen van het geld in de Republiek.

In 1758 kocht hij een pand genaamd Sweedenrijk op Herengracht 462 in de Gouden Bocht, dat hij liet verbouwen met een nieuwe “zaal”. In het zelfde jaar kocht Gerrit Braamkamp van Barent Luijkink de voormalige brouwerij genaamd het Amsterdamsch Wapen. In dat zelfde jaar gaf hij opdracht tot de verbouwing van twee panden op de Kloveniersburgwal/Rusland tot een deftig logement met dertig kamers. Bij het gebouw behoorde een veilingzaal. Het geheel zou pas in 1771 definitief gereed komen, maar schijnt al vanaf 1762 bezocht te zijn door buitenlanders.

In 1759 leende hij de Graaf van Gronsveld 10.000 gulden voor de oprichting van een porseleinfabriek in Weesp. Braamcamp was in het bezit van en zilveren servies in Lodewijk XV-stijl dat als voorbeeld is gebruikt? In 1765 kocht hij een aantal werken uit de collectie van de gefailleerde Leendert Pieter de Neufville. In 1766 verkocht hij een groot aantal schilderijen. Er is een beroemde catalogus gedrukt, waarin 228 schilderijen zijn opgesomd, met zijn portret op de titelpagina. Hij bezat het enige maritieme stuk van Rembrandt, Christus in de storm op het meer van Galilea, (dat in 1990 werd gestolen uit een museum in Boston).⁴ nagelaaten by […] Gerret Braamcamp] In 1768 liet hij zijn tekeningen veilen. In 1768 kwam de pas getrouwde stadhouder Willem V met zijn vrouw en de hertog van Brunswijk op bezoek om de collectie te bekijken; in 1769 kwam de Corsicaanse vrijheidsstrijder Pascal Paoli langs om in Holland (opnieuw) zijn goede vriend James Boswell te treffen. Braamkamp had een probleem met Hermannus Boerhave, de beroemde dokter uit Leiden, over een kelder op de Kloveniersburgwal die hij verhuurde?

 

Toen hij ziek werd, besloot Braamcamp zijn gehele collectie te verkopen, maar stierf enkele weken vóór de veiling op 31 juli 1771.^[12] Er waren 12.000 toegangsbewijzen gedrukt en gedurende drie weken waren kijkdagen; 20.000 mensen zouden langs zijn geweest. Op 6 augustus 1771 werden het zilverwerk, Chinees porselein en Japans lakwerk, etc. verkocht. Op 27 January 1772 en volgende Dagen werd nog een inboedelveiling gehouden.^[13] De schilderijen en prenten brachten 260.000 gulden op en zijn bezit aan onroerend goed was bijna een miljoen waard.^[14] Op 19 maart zijn het logement en brouwerij het Amsterdamsch Wapen verkocht voor 70.000 gulden. De erfenis ging naar zijn adellijke neven Braamcamp de Almeida in Portugal en de van oorsprong Twentse schoonfamilie Gerardus Jacobus Staats.^[15]

Vrouw Maria

Catharina de Grote kocht op de veiling van Braamcamp een aantal werken van Paulus Potter en Gerard Dou. Deze gingen verloren op 9 oktober 1771 toen het schip Vrouw Maria tijdens de reis naar Sint Petersburg verging.^[16]

Al kort na het vertrek kreeg het kleine schip te kampen met harde wind, storm en regen. In Helsingør betaalde de kapitein de tol, waarna de Deense douane een beschrijving maakte van de lading. Volgens de registers bestond die uit goederen als suiker, linnen, kaas, papier, zink en indigo. Het kostbaarste deel — bestemd voor het Russische hof — werd echter niet vermeld. Mogelijk bleef dit bewust geheim, of achtte men het niet nodig om goederen voor een vorstenhuis, doorgaans tolvrij, te registreren.

Begin oktober raakte de Vrouw Maria in een zware storm, liep op een rots en zonk korte tijd later. Het niet vermelde deel van de lading bestond uit circa dertig schilderijen van grote Nederlandse meesters als Rembrandt, Brueghel, Ter Borch en Jan Steen.^[17] Het wrak is inmiddels gelocaliseerd en in Kopenhagen zijn documenten met de lading teruggevonden.^[18]

Werken

• Musaeum Braamcampianum, ofte Korte beschryvinge van het uitmuntend cabinet schilderyen, teekeningen, prenten, beelden, enz., nagelaten by wyl. den heere Gerret Braamcamp : hetwelk verkogt is in Amsterdam op den 31 July 1771. en volgende dagen in ’t logement Het Wapen van Amsterdam : benevens de pryzen en naamen der respect. koopers, ..
• Catalogus van het overheerlyke wydvermaarde en alombekende kabinet van … Japansche porcelynen, … neevens de gantsche collecte van … Japansch verlakt werk, … mitsgaders een groote party … zilverwerk …. Alles … by een versameld … by wylen den heere Gerret Braamcamp. : Alle het welke verkogt zal werden op dingsdag den 6 augustus 1771. en volgende dagen …

Varia

• In Lissabon is een Rua Braamcamp; Anselmo José Braamcamp (1819-1885) was een Portugese minister van Financiën
• Braamcamp stond op goede voet met de schilders Jacob de Wit, Cornelis Troost, Jan ten Compe, Jacob Xavery (1736-1774?), de bloemschilder en zoon van Jan-Baptist Xavery, de beeldhouwer, Georges-François Blondel en de dichter Jan Baptista Wellekens.