Joan Huydecoper, heer van Maarsseveen en Neerdijk (Amsterdam, 21 februari 1625 – aldaar, 1 december 1704) was tussen 1673-1693 dertien keer burgemeester van Amsterdam. Hij woonde in tegenstelling tot de meeste andere burgemeesters niet aan een van de hoofdgrachten, maar in de Jordaan.^[1] In 1666 werd hij bewindhebber van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC); in 1681 Raad in de Admiraliteit van Amsterdam; in 1693 commissaris bij de Wisselbank.

Biografie

Joan was de oudste zoon van Johan Huydecoper van Maarsseveen. Oorspronkelijk heette de familie Bal, huydecoper was hun alias. Hij ging op school in Weesp en op zijn zestiende naar de Universiteit van Utrecht. Daar woonde hij bij de rector, de calvinist Voetius. In 1646 promoveerde Huydecoper evenwel in Leiden. Vervolgens ging hij op reis naar Saumur in Frankrijk (1647), Zwitserland en Italië, maar hij bleef in Genève steken, omdat zijn vader geen geld meer wilde sturen.^[2] De reis kostte 300 gulden per maand, dat was destijds een modaal jaarsalaris. Jacob Fransz. Hinlopen en zijn vrouw Maria namen het op voor hem bij Huydecoper senior.

In 1655 reisde hij met zijn vader en Pieter de Graeff, zoon van Cornelis de Graeff, op diplomatieke missie naar Frederik Willem van Brandenburg in Berlijn om besprekingen te voeren over een bondgenootschap tegen Zweden. Op 12 maart 1656 trouwde Joan met zijn volle nicht Sophia Coymans (1636-1714). In 1658 werkte hij als handelscorrespondent in het kantoor van de firma Coymans op de Keizersgracht, waar zijn schoonmoeder de scepter zwaaide. Joan kon niet opschieten met Sophia Trip, de dochter van Elias Trip. De echtelieden verhuisden naar de Lauriergracht 86. Hij weigerde nog langer op zondag bij zijn schoonmoeder te gaan eten. Huydecoper, zijn zwager Voet en hun schoonmoeder vormden in januari 1662 een driemanschap; Huydecoper was verantwoordelijk voor 15/25, Voet voor 7/25 en Sophia Trip voor 3/25 deel? ¹ Carel Voet en Sophia Trip konden vier jaar lang niets doen tot een balans was opgemaakt.[Genealogie Voet te Antwerpen en in de Noordelijke Nederlanden door Pieter Donche, p. 41-42] In 1676 beloofde Sophia Trip Joan Huydecoper steeds fl. 200 uit te keren als bijdrage in zijn aanslag in de 20e penning, uit dank voor de door hem verzorgde vermindering van haar aanslag met fl. 40.000. 

In 1660 dineerde hij twee keer met Mary Stuart en reisde naar Scheveningen om haar vertrek naar Engeland te aanschouwen. In 1661 ontving hij Amalia van Solms en haar dochter, de vrouw van de keurvorst van Brandenburg bij een tegenbezoek op Goudestein. In 1666 werd hij bewindhebber van de VOC, na steun te verlenen aan burgemeester Gillis Valckenier. In 1672 werd hij benoemd als kassier bij de Wisselbank.

Burgemeester van Amsterdam

In 1672 wist Huydecoper door het betalen van een forse som te voorkomen dat de Franse troepen Goudestein plunderden, en verkreeg hij een vrijgeleide van François-Michel le Tellier, Marquis de Louvois. Ondertussen had hij de rijpe abrikozen en perziken in kisten gestopt om naar Amsterdam te vervoeren; de klinken werden van de deuren gehaald, het lood van de daken en het bootje werd afgezonken in de vijver.^[3] Hij bracht de nacht door met het inpakken van de inboedel, die hij de volgende dag in een inderhaast gehuurde schuit naar Amsterdam liet brengen.^[4]

In 1673 werd hij burgemeester van Amsterdam, nadat stadhouder Willem III de wet verzette en zestien vroedschapsleden ontsloeg. Al in 1675 raakte Huydecoper met de stadhouder in conflict. In december 1676 schaatste hij van Maarssen naar Baambrugge en terug. In 1681 werd hij lid van de Admiraliteit. In 1683 werd in Amsterdam een compagnie opgericht door Cornelis van Aerssen van Sommelsdijk, Jacob Boreel, Huydecoper, Gillis en Willem Sautijn en Philip van Hulten om in Suriname een plantage met suikermolens te beginnen.^[5] Bij de oprichting van de Sociëteit van Suriname was vastgelegd dat de handel voor iedere inwoner van de Republiek vrij zou zijn. Niettemin moet de Westindische compagnie als bedreiging worden gezien voor de Sociëteit.

In 1685 wist zijn zwager Balthasar Coymans het asiento van de Spaanse koning te verkrijgen. In 1689 weigerde hij de nominatie van schepenen aan de stadhouder/koning in Engeland te zenden. Hij kreeg een bijzondere brief van zijn vriend Coenraad van Beuningen over het einde der tijden. In 1690 waren Huydecoper, Cornelis Bors van Waveren, Johannes Hudde, Jacob Boreel en Nicolaes Witsen betrokken bij een proces tegen Romeyn de Hooghe; aanleiding waren de erotische prenten te koop in zijn winkel in Kalverstraat.^[6] Samen met burgemeester Hinlopen en Cornelis Bors van Waveren raakte hij in conflict met Hans Willem Bentinck. In 1690 raakte hij in conflict met de stadhouder.[G. Schwartz (1983) Jan van der Heyden and the The Huydecopers van Maarsseveen] In 1693 was zijn rol uitgespeeld. In 1696 kocht hij Amstel 216, het voormalige woonhuis van Coenraad van Beuningen.

Dagboeken

Joan Huydecoper hield jarenlang een dagboek bij, waarin hij veel bijzonderheden noteerde, zoals zijn cafébezoek, met wie hij dronk en rookte, hoe laat hij thuis kwam, en naar welke kerk hij ging. Ook wat hij als geschenk had gekregen, meestal etenswaar, zaad of planten, maar ook een papegaai en een aap, die vervolgens alle glazen omgooide. Huydecoper was geobsedeerd door voortplanting en noteerde per dag hoe vaak hij opgewonden raakte. In het jaar 1659 registreerde hij bovendien hoe vaak hij met zijn vrouw deed.

In januari 1681 ging hij met zijn twee nichtjes Sara en Johanna Hinlopen naar de Italiaanse opera van Dirck Strijcker, waar een werk van Pietro Andrea Ziani werd opgevoerd. Als voogd kreeg hij ruzie met zijn Johanna Hinlopen over haar voorgenomen huwelijk. Ook Maria Temminck, de vrouw van zijn oudste zoon, raakte uit de gunst. In 1696 is hij tijdens het Aansprekersoproer uitgemaakt voor een landverrader, anti-Engels en pro-Frans. Hij verborg zijn spullen bij de buren en kroop met zijn vrouw in bed in afwachting van wat er nog zou gebeuren.

Sophia was elf keer zwanger; zeven kinderen bleven in leven: Johannes (1656-1703), Maria Eleonora, Sophia (1662-1742), Balthasar (1664-1686), Josef (1667-1709), Jan Elias (1669-1744), Constantia Eliana (1677-1743).

Het afscheid van tsaar Peter de Grote

Nadat het officiële gedeelte van de missie in ‘s Gravenhage op een complete mislukking was uitgelopen, keerden de Russen naar Amsterdam terug. Daar bleven ze maanden talmen, in de hoop van hun gastheren toezeggingen los te peuteren, die de smart van hun politieke fiasco wat zou verlichten.^[10] Op 16 januari 1698 ontmoette Huydecoper bij een inspectie van het O.Z. Herenlogement ^[11] tsaar Peter de Grote, meer dan twee meter lang en een stevige drinker. Jacob J. Hinlopen accepteerde de uitnodiging om het afscheid te vieren, Huydecoper twijfelde. Toen hij de grote glazen zag, snelde hij zich naar de trap, maar werd in zijn nek gegrepen door de tsaar. Joan moest plaatsnemen tussen de tsaar en zijn assistent Lefort en besloot met gevaar voor zijn leven door de zure appel te bijten.^[12]

Hortus Botanicus

Joan Huydecoper kweekte op zijn buitenplaats langs de Vecht en met enig profijt taxus en meloenen. Hij werkte samen met de uitvinder Jan van der Heyden om de brandspuit ook te kunnen gebruiken bij het besproeien van zijn planten.[G. Schwartz (1983) Jan van der Heyden and the The Huydecopers van Maarsseveen] Hendrik van Rheede droeg zijn Hortus Malabaricus op aan onder andere Huydecoper. Rond 1682 behoorden hij en Jan Commelin tot de oprichters van de Hortus Botanicus Amsterdam.^[7] Op verzoek van Huydecoper stuurden zijn neven Johan Bax van Herenthals, Simon van der Stel, en Isaac Johannes Lamotius regelmatig Zuid-Afrikaanse gewassen en zaden naar Amsterdam. Deze werden verdeeld over particuliere liefhebbers  en de Amsterdamse stadtuin. Huydecoper verzamelde plantenmateriaal en -tekeningen  voor de Amsterdamse Hortus, o.a. uit Mauritius, Batavia, Amboina, Ceylon, Bengalen, Coromandel en Suriname.

Huydecoper onderhield een correspondentie met Simon van der Stel, een indo met grote interesse in botanie en wijnbouw, die op vraag van Gaspar Fagel en Huydecoper was begonnen met de aanplant in de VOC-tuin op Kaap de Goede Hoop van kaneel-, kruidnagel en kamferboompjes. De planten zouden kunnen acclimatiseren, alvorens naar Nederland te worden verscheept.^[8] De VOC was beducht voor aanplant elders, zoals in Suriname en de boompjes zijn in 1685 verwoest door de zoon van Rijklof van Goens.^[9]

Huydecoper als verzamelaar van kunst

Joan Huydecoper wordt in tegenstelling tot zijn vader nooit speciaal als maecenas genoemd. Niettemin is het verzameld werk van Jan Vos aan hem opgedragen, omdat zijn vader inmiddels was overleden. Op de Lauriergracht woonden diverse kunstenaars als Govaert Flinck, Jurriaen Ovens, die zijn portret schilderde, Gerrit Uylenburgh, Melchior de Hondecoeter enJohannes Lingelbach bij wie hij soms op bezoek ging. In zijn huis was een bibliotheek met een Blaeuatlas; zijn vrouw verzamelde Chinees en Japans porselein. In 1696 kocht hij de resterende verdiepingen van een huis aan de Amstel van de erfgenamen van Pieter Dommer.

Huydecoper ging meerdere malen op bezoek bij Antonie van Leeuwenhoek in Delft om door de microscoop naar allerlei dierkens te kijken. Huydecoper correspondeerde met Cosimo III de’ Medici, mogelijk over botanie. Een herbarium dat hem was toegestuurd door Joan Bacx werd na zijn dood verkocht aan Hans Sloane.

Referenties

Externe links

• Over vriendjespolitiek
• Joan van Maarsseveen en de Hortus
• Over de opvoeding van zijn kinderen
• Over zijn huwelijksleven