• 1 Biografie
  • 1.1 Staël en Napoleon
• 2 Politieke loopbaan
• 3 Nadagen
• 4 Erfenis
• 5 Werken
  • 5.1 Essays
  • 5.2 Romans
• 6 Literatuur
• 7 Externe links

Biografie

Constant was enig kind en afkomstig uit de Franse hugenotenfamilie Constant Rebecque, die al voor de instelling van het Edict van Nantes naar Zwitserland was gevlucht.^[bron?] Zijn vader Louis Arnold Juste werkte als hoge militair in het Staatse leger.^[4] Henriette-Pauline de Chandieu-Villars, zijn moeder, was kort na de bevalling van Constant gestorven. Louis Arnold Juste trouwde in het geheim met Marianne Magnin, met wie zijn zoon niet goed overweg kon.^[5]

Constant kreeg een kosmopolitische opvoeding. In 1774 woonde hij acht maanden lang met zijn tutor in een bordeel. De huisleraar werd ontslagen en opgevolgd door zeven andere. Constant had veel contact met zijn tante, die ongelukkig was getrouwd met Lodewijk Theodoor II van Nassau-LaLecq. In 1780 was hij twee maanden in Oxford, de winter bracht hij door in Geertruidenberg.^[6] Op 15-jarige leeftijd vertrok Constant naar de protestantse universiteit in het Duitse Erlangen en kreeg een baantje bij Sophie Caroline Marie van Brunswijk-Wolfenbüttel. Hij belandde na een affaire met een meisje en een verbanning door Karel Alexander van Brandenburg-Ansbach^[7] uiteindelijk in het Schotse Edinburgh. In 1785 was hij bij professor Andrew Duncan in de kost. Constant kreeg contact met Schotse filosofen uit de Verlichting en studeerde na anderhalf jaar af,^[8] maar verliet de stad met schulden en de toezegging die af te betalen. Terug in Zwitserland raakte Constant geïnteresseerd door het werk van Claude Adrien Helvétius en nam zich voor vooroordelen te bestrijden. Na een duel met een jaloerse minnaar vertrok hij naar Parijs. Hij vertoefde in het intellectuele milieu van de filosofische en literaire salons. Daar ontmoette hij Mme de Charrière, ook bekend als Belle van Zuylen, die 27 jaar ouder was en met wie hij, net als zijn oom indertijd, correspondeerde^[9] en bij haar logeerde in Zwitserland, waar ze samen een boek schreven. Constant vermeldde in zijn autobiografie dat zij vanwege haar ziekte opium gebruikte, maar dat ook hij een flesje in zijn zak had.

 

 

 

 

In de zomer van 1787 maakte Constant een wandel- en zwerftocht door Engeland en Schotland^[10] en ontmoette een oude vriend die in Gretna Green was getrouwd. Constant, die inmiddels een deel van zijn achternaam wegliet, stond bij zijn vriendinnen ook bekend als gierig en beschreef veelvuldig hoe duur alles was in Engeland. Op 1 oktober was hij weer terug in Frankrijk. In maart 1788 trad Constant als kamerheer in dienst van de Hertog van Brunswijk. In 1789 trouwde hij met de hofdame Wilhelmina von Cramm, van wie hij in 1793 scheidde toen hij verliefd werd op Charlotte van Hardenberg.^[11] Al in 1790 was hij van plan een repliek te schrijven op Edmund Burke, die van mening was dat de excessen aan het begin van de Franse revolutie, met name de gebeurtenissen begin oktober 1789, voordat de Verklaring van de rechten van de mens en de burger was aangenomen, te vermijden waren geweest.^[1] Ondertussen was hem duidelijk geworden dat de hertog van Brunswijk zich tot een van de centrale figuren ontwikkelde in een coalitie tegen Frankrijk. Van december 1793 tot april 1794 logeerde hij bij Van Zuylen in “Le Pontet” aan het Meer van Neuchâtel.^[10]

Staël en Napoleon

Constant ontmoette Germaine de Staël, de beroemde dochter van de bankier, miljonair en minister Jacques Necker, op 18 september 1794 in Lausanne. Er volgde eerst nog een felle briefwisseling met Van Zuylen, toen Constant met De Staël, een jonge vrouw van zijn eigen leeftijd, in mei naar Parijs vertrok.^[12] Op 23 september werd de Franse Grondwet van 1795 goedgekeurd in de Nationale Conventie; bovendien werd er een vijfkoppig Directoire ingesteld. Iedereen die pleitte voor herstel van de monarchie of voor herinvoering van de Franse grondwet van 1793 werd met de dood of deportatie bedreigd.^[13] Twee dagen na de 13 Vendémiaire werd Constant beschuldigd een royalist te zijn en een nacht opgesloten in de gevangenis. In 1798 begon hij een briefwisseling met de vrouw van de acteur François-Joseph Talma.^[14] Niet lang nadat hij als Frans staatsburger werd erkend, werd hij in het Tribunaat benoemd; Constant ging al spoedig in oppositie (7 januari 1800) en in 1802 moest hij zijn zetel opgeven. Toen ook De Staël hoogoplopende ruzie kreeg met Napoleon vanwege haar verdediging van Jean Gabriel Peltier die Napoleon dood wenste, maakte hij met haar in 1803 een journalistieke reis naar Weimar, waar zij Duitse kunstenaars en geleerden ontmoeten. Constant wees een huwelijk af en verliet haar. Hij reisde haar tegemoet, toen hij vernam dat haar vader Jacques Necker met wie zij een uitzonderlijke sterke band had, was overleden. De relatie met Mme de Staël duurde tot mei 1811, ondanks het feit dat Constant in 1808 in het geheim was getrouwd met zijn oude liefde Charlotte von Hardenberg, geboren in Engeland.^[15] Tussen 1810-1815 verloor hij zijn huis in de Rue de Berri, meubels en bibliotheek met het gokken.^[bron?] Tussen 1811 en oktober 1813 woonde hij met zijn vrouw in Göttingen. In augustus 1814 werd Constant verliefd op de frivole Mme Récamier, een vriendin van Germaine en eveneens een tegenstander van de keizer. Tijdens hun relatie die achttien maanden duurde trad Constant in overleg met Joseph Fouché, Michel Ney, Elie Decazes, Joseph Bonaparte en Napoleon.^[5] Op haar advies mocht hij niet te veel toegeven.De onbevredigende relaties van Constant dienden als bron van inspiratie voor zijn psychologische roman Adolphe, een mix van autobiografische passages, scherpe analyses en cynische bedenkingen.

Politieke loopbaan

De politieke koers van Benjamin Constant was niet recht. Aanvankelijk bewoog hij zich uiterst links. Al in een vroeg stadium wees hij op de uitwassen van het schrikbewind. In 1795 veranderde zijn politieke voorkeur volgens Belle van Zuylen; in tegenstelling tot Edmund Burke en evenals Mme De Stael was hij niet overtuigd van de onvermijdelijkheid van de Franse Revolutie. Constant bewonderde Jean Lambert Tallien en Talleyrand en zou in 1796 zijn politieke debuut maken. Hij was tegen het principe van een tweederdemeerderheid voor het aannemen van wetten in de Nationale Conventie.^[16] Op 18 Fructidor (4 september 1797) vond er een staatsgreep plaats, die leidde tot meer macht voor Paul Barras; Mmme de Staël en Constant waren voorstander van de coup om de republiek te redden van de ondergang.^[17] Vervolgens pleitte Constant voor een gematigde middenpartij en vrijheid van meningsuiting. Na de 18e Brumaire werd Constant benoemd in het Tribunaat, maar in 1802 werd 1/5 van de afgevaardigden al weer ontslagen, waaronder Constant. Eind oktober 1803 trok hij met De Staël naar het Hertogdom Saksen-Weimar-Eisenach, waar hij Duitse geleerden en romantische schrijvers ontmoette. Vanaf 1804 stond hij samen met Mme de Staël vijandig tegenover de ongebreidelde macht van de keizer die een politiestaat had gecreëerd met behulp van Joseph Fouché. Napoleon deed ondertussen van alles om Mme de Staël te beledigen en leverde persoonlijk kritiek op haar laatste publicatie, Corinne.^[18][19] Constant publiceerde in 1813 De l’esprit de conquête, een sterke aanval op Napoleon. Na de Restauratie en het Charter van 1814 reisde Constant vanuit Duitsland terug naar Brussel. Ook Constant kan als windvaan^[20] worden betiteld, want tijdens de Honderd Dagen (1815) sprak hij zich in maart nog uit tegen Napoleon. Op aanraden van Mme de Staël vluchtte hij naar de Vendée, maar een week later was hij alweer terug in Parijs. Lodewijk XVIII vluchtte op 20 maart, de dag dat Napoleon de stad binnenreed naar Gent.

Op 14 april is Constant door Napoleon, die zich liberaler voordeed, meerdere keren in de Tuilerieën uitgenodigd voor besprekingen. Hij is als lid van de Raad van State benoemd. Constant kreeg de opdracht een Acte additionnel op te stellen, een toevoeging op de grondwet waarin de ministeriële verantwoordelijkheid werd vastgelegd en het recht van een gekozen burgemeester; bovendien pleitte hij voor redevoeringen die niet van tevoren op papier waren gezet en voor een echt debat in het parlement. In juni eiste Napoleon evenwel onbeperkte macht op; de Markies de la Fayette vroeg daarop om zijn afzetting. De geallieerden bestreden voor de laatste keer Napoleon. Na afloop van de slag bij Waterloo moet ook Constant tijdelijk het land verlaten, maar de koning herriep zijn besluit binnen een week. Constant vertrok in de herfst naar Brussel en in januari 1816 naar Engeland en zou pas einde van dat jaar terugkeren naar Frankrijk.^[21]

 

Nadagen

In 1815 publiceerde Constant Principles of Politics, een pleidooi voor de constitutionele monarchie.^[22] Hij ontmoette tsaar Alexander I van Rusland en Barbara Juliana von Krüdener. In september 1816 ^[bron?] werd de Kamer van Afgevaardigden tijdelijk opgeheven.^[23] Constant publiceerde een brief over vrijheid in de Oudheid.^[24] Vanaf 1818 behoorde Constant samen met La Fayette en Odilon Barrot tot de voormannen van de liberale partij. Constant brak zijn been en zou de rest van zijn leven met krukken lopen. In 1819 werd Constant verkozen tot afgevaardigde van de Sarthe en verdedigde de persvrijheid in een beroemd geworden speech. Hij gaf een lezing over de vrijheid in de oudheid vergeleken met de moderne tijd.^[25] Met zijn ideeën over fetisjisme en de grenzen van de macht van de staat beïnvloedde hij Claude Henri de Rouvroy en Auguste Comte.^[26] Onder Élie Decazes ontstond een liberaler beleid in Frankrijk. In 1821 bestreed hij de handel in slaven. Constant kreeg in 1822 bij verstek zes maanden gevangenisstraf opgelegd, toen hij werd beschuldigd van betrokkenheid bij een complot van Jean Baptiste Breton tegen de Bourbons.^[23] In 1824 werd hij afgevaardigde in het Parlement; Lodewijk XVIII van Frankrijk werd opgevolgd door zijn jongere broer Karel X van Frankrijk, die een onderdrukkend regime voerde. In 1830, tijdens de drie dagen van de Julirevolutie, schreef hij een verklaring ten gunste van Louis Philippe, de zoon van Philippe Égalité. Karel X deed afstand van de troon. De hertog van Orléans schonk Constant 100.000 gulden om zijn schulden af te betalen. Kort daarna stierf hij. Op 12 december kreeg hij een staatsbegrafenis. Constant ligt begraven op Père-Lachaise.^[27]

 

 

 

 

Erfenis

Constant pleitte voor het “juste milieu” of juiste midden. Hij beïnvloedde met zijn ideeën over ministeriële verantwoordelijkheid de leiders van de Belgische Opstand;^[28] in 1829 de Griekse strijders voor de onafhankelijkheid van het Ottomaanse Rijk;^[29] in 1830 de Novemberopstand; de Zwitserse advocaat Daniel-Henri Druey, de Mexicaanse liberaal José María Luis Mora; de Liberale Partij (Brazilië) en indirect de Proclamatie van de Republiek Brazilië en de Braziliaanse grondwet van 1891. Ook Alexis de Tocqueville zou een politieke leerling zijn geweest. De Franse literatuur in de 19e eeuw vertegenwoordigt hij met zijn psychologische romans (in de ik-vorm) en het ‘mal du siècle’ na de slag bij Waterloo?Constant wordt soms verward met de Braziliaanse politicus Benjamin Constant Botelho de Magalhães maar ook met de schilder Jean-Joseph Benjamin-Constant.^[30]

Werken

• Correspondance générale 1810–1812 geredigeerd door Paul Delbouille, Kurt Kloocke, deel VIII [3]

Essays

• De la force du gouvernement actuel de la France et de la nécessité de s’y rallier (1796) [4]
• Des réactions politiques (1797)
• Des effets de la Terreur (1797)
• Fragments d’une ouvrage abandonné sur la possibilité d’une constitution républicaine dans un grand pays (1803–1810)
• Principes de politique applicables à tout les gouvernements répresentatifs et particulièrement à la constition actuelle de la France (1806–1810)
• De l’esprit de conquête et l’usurpation (1815), is het pamflet tegen Napoleon
• De la libertés des brochures, de pamphlets et des journaux considerée sous le rapport de l’intérêt du gouvernement
• Observations sur le discours prononcé par S.E. le Ministre de l’intérieur en faveur du projet de loi sur la liberté de la presse
• De la doctrine politique qui peut réunir les partis en France
• De la liberté des Anciens comparée à celle des modernes (1819)
• Cours de politique constitutionnelle (1818-1820)
• Les mémoires sur les Cent-Jours (1819-1820)
• De la religion (1824–1831)
• Mélanges de littérature et de politique (1829)
• Du polythéisme romain considéré dans ses rapports avec la philosophie grecque et la religion chrétienne (1833)

Romans

• (fr) Le Cahier rouge (1807) Portret van Constant op 6-jarige leeftijd en de volledige tekst van Le Cahier Rouge
• Wallstein (1809)
• Adolphe (1816) is beïnvloed door Die Leiden des jungen Werthers en dat zich gedeeltelijk afspeelt in Kadaň; vertaald door Martin de Haan.^[29]
• Cécile (1951), eerst postuum uitgegeven

Literatuur

• Dennis Wood, Isabelle de Charrière, Benjamin Constant and the Novel. In: Lettre de Zuylen et du Pontet 6 (1981) p. 6-7.^[31]
• Dennis Wood, Isabelle de Charrière et Benjamin Constant. A propos d’une découverte récente. [Sur les Lettres d’Arsillé fils, Sophie Durfé et autres, roman écrit par Benjamin Constant et Madame de Charrière.] In: Studies on Voltaire and the eighteenth century ; 215. (Oxford, Voltaire Foundation, 1982), p. 273-279.
• Gustave Rudler, La jeunesse de Benjamin Constant, 1767-1794. Le disciple du 18e siècle. Utilitarisme et pessimisme. Mme de Charrière. Paris, A. Colin, 1909. 542 p.
• Correspondance Isabelle de Charrière et Benjamin Constant (1787-1805), Éd. Jean-Daniel Candaux. Paris, Desjonquères, 1996
• Renee Weingarten, Germaine de Staël & Benjamin Constant. A dual Biography, Yale, 2008
• Julie Talma, Erotisch schimmenspel. Brieven van Julie Talma aan Benjamin Constant. Amsterdam, Van Oorschot, 1962

Externe links

• http://www.thefreemanonline.org/features/benjamin-constant-liberty-and-private-life/
• Benjamin Constant. Philosophe, historien, romancier, homme d’état [5]
• Dennis Wood, Benjamin Constant. A Biography London, Routledge, 1993 [6]
• Korte biografie op de The Online Library of Liberty